Η Μονή Λατόμου: Από ρωμαϊκό βαλανείο σε ιερό της Ορθοδοξίας
Στην καρδιά της Άνω Πόλης Θεσσαλονίκης, σε μια γειτονιά με πλούσια ιστορία, δεσπόζει η μονή Λατόμου – ένας ιερός τόπος που συνδέεται στενά με την πνευματική κληρονομιά της πόλης. Το κτίσμα αυτό, που αρχικά λειτούργησε ως ρωμαϊκό βαλανείο σε χώρο όπου υπήρχαν λατομεία, μετατράπηκε σε χριστιανικό ναό με πρωτοβουλία της Θεοδώρας, κόρης του αυτοκράτορα Γαλερίου. Σύμφωνα με τις πηγές, η Θεοδώρα είχε ασπαστεί κρυφά τον Χριστιανισμό και με τη βοήθεια του τότε Αρχιεπισκόπου Θεσσαλονίκης, Αλεξάνδρου, βαπτίστηκε κρυφά και αφιέρωσε τον χώρο στη λατρεία του Θεού. Η πράξη της αυτή όμως προκάλεσε την οργή του πατέρα της, ο οποίος, όταν έμαθε τι είχε συμβεί, διέταξε τον θάνατό της.
Ο ναός διακοσμήθηκε με ψηφιδωτά και ανεικονικές τοιχογραφίες, δωρεά μιας ανώνυμης γυναίκας, η οποία – σύμφωνα με ιστορικές αναφορές – δεν ήταν άλλη από την ίδια τη Θεοδώρα. Σημαντικό στολίδι του ναού αποτελεί το περίφημο ψηφιδωτό του «Οράματος του Ιεζεκιήλ», το οποίο λέγεται ότι αποκαλύφθηκε Θαυματουργικά στον Άγιο μοναχό Σενούφιο έπειτα από έναν δυνατό σεισμό, γύρω στον 9ο αιώνα, κατά τη βασιλεία του Λέοντα του Αρμενίου.
Η ονομασία «Λατόμου» πιθανώς οφείλεται ακριβώς σ’ αυτά τα παλαιά λατομεία της περιοχής. Άλλοι ωστόσο την αποδίδουν στη θεολογική σημασία του ψηφιδωτού, που θεωρήθηκε τόσο σπάνιο και σπουδαίο ώστε να χαρίσει στον ναό το νέο του όνομα. Αργότερα, το μοναστήρι που αρχικά ήταν αφιερωμένο στον προφήτη Ζαχαρία, πήρε την ονομασία «Μονή του Σωτήρος Χριστού των Λατόμων».
Στις αρχές του 20ού αιώνα, και συγκεκριμένα το 1921, ο χώρος που είχε μετατραπεί επί Οθωμανικής περιόδου σε τζαμί γνωστό ως Suluca ή Μουράτ, αποδόθηκε και πάλι στη χριστιανική λατρεία. Τότε, αποφασίστηκε να αφιερωθεί στον Όσιο Δαβίδ τον εν Θεσσαλονίκη – τον δενδρίτη Άγιο που ασκήτεψε στην περιοχή και τιμάται ως Προστάτης της τοπικής Εκκλησίας. Η μονή εντάχθηκε διοικητικά στην ενορία των Ταξιαρχών.
Με την πάροδο των αιώνων, η μονή γνώρισε περιόδους ακμής και ανακαίνισης. Τον 12ο αιώνα έγιναν εργασίες αποκατάστασης, ενώ τον 13ο ή τις αρχές του 14ου αιώνα ανανεώθηκε πλήρως ο ζωγραφικός διάκοσμος του καθολικού.
Κάθε χρόνο, στις 25 Ιουνίου, πλήθος πιστών συγκεντρώνεται στο Ιερό Παρεκκλήσιο για να τιμήσει τη μνήμη του Οσίου Δαβίδ. Το απόγευμα της παραμονής τελείται ο εσπερινός της εορτής, ενώ ανήμερα τελείται πανηγυρική Θεία Λειτουργία, με θείο λόγο που απευθύνει συνήθως ο Ιεροκήρυκας της Μητρόπολης. Χαρακτηριστικά, φέτος τον θείο λόγο εκφώνησε ο Αρχιμανδρίτης Χερουβείμ Τσίνογλου, φωτίζοντας το ποίμνιο για την Οσιακή πορεία του Αγίου της πόλης μας.
